Verandering, verlies en rouw

Verlies, rouw en aanpassing bij chronische pijn

Als je te maken krijgt met pijnklachten die aanhouden, dan verandert er veel. En die verandering kan soms heel moeilijk zijn. Als menswil je graag dat alles hetzelfde blijft. Veranderingen zorgen juist voor onzekerheid en ongemak. Maar wanneer pijn aanhoudt móet je wel veranderen. In dit artikel ontdek je hoe dat verlies, die rouw of aanpassing er bij aanhoudende pijn uitziet.

Bij verlies raak je iets kwijt dat belangrijk, waardevol, voor je is. Dat verlies kan bij chronische pijn vele vormen hebben. Het gaat niet alleen om beperkingen van je lichaam. Maar ook om het verlies van je onafhankelijkheid.
Misschien kan je bepaalde activiteiten die je graag doet niet (goed) meer volhouden. Maar denk ook aan de mogelijkheid om te werken, aan het verlies van vrienden en bekenden of zelfs een stuk van wie je bent, je ‘identiteit’. Voorbeelden van verlies bij chronische pijn zijn:

1. Verlies

• Verlies van beweging: Niet meer in staat zijn om te lopen, sporten of eenvoudige dagelijkse taken uit te voeren.
• Verlies van werk of studie: Niet langer in staat zijn om je baan, studie, stage of vrijwilligerswerk te behouden of uit te voeren zoals je eerder deed.
• Verlies van relaties: Vrienden en familie kunnen zich terugtrekken omdat je samen niet meer dezelfde activiteiten kunt doen. Omdat je er gewoon minder vaak bij bent. Of bijvoorbeeld door onbegrip.
• Verlies van onafhankelijkheid: Afhankelijk worden van anderen voor hulp bij bijvoorbeeld dagelijkse activiteiten.
• Verlies[1]  van zelfvertrouwen: Chronische pijn kan een flinke invloed hebben op je zelfvertrouwen. Wanneer je niet meer kunt doen wat je vroeger deed, kan je het gevoel krijgen ‘nutteloos te zijn’. Het is vaak een enorme uitdaging om je eigenwaarde te behouden, terwijl je tegelijk zoveel verliest. Je kunt het gevoel hebben dat je bijdrage aan bijvoorbeeld je gezin, werk of de mensen om je heen minder wordt.

2. Rouw

Rouw is het proces dat volgt op een verlies. Het is een reactie op de veranderingen en belemmeringen of beperkingen die chronische pijn met zich meebrengt. Net als bij andere vormen van rouw, kun je ook bij chronische pijn de verschillende fases van rouw doorgaan. Hieronder een aantal specifieke voorbeelden gericht op pijn.

Fases van Rouw

1. Ontkenning: “Dit kan niet waar zijn, de diagnose moet fout zijn.” Ontkenning helpt om de schok te verzachten. Je beschermt jezelf er mee, zodat je de pijnlijke ‘waarheid’ nog even niet hoeft te voelen.
   
   In deze fase kun je een aantal dingen doen om hier goed mee om te gaan: 
   – Informatie verzamelen: Zoek betrouwbare informatie over chronische pijn. Dit kan helpen om pijn beter te leren begrijpen en de ontkenning te verminderen. Lees bijvoorbeeld informatie of kijk video’s om te begrijpen wat chronische pijn inhoudt.
   – Deel je gevoelens met iemand die je vertrouwt: Praten kan helpen om te accepteren dat je situatie is veranderd.
   – Geduld hebben: Begrijp dat ontkenning een heel normaal proces van ‘jezelf verdedigen’ is. Geef jezelf de tijd om de waarheid te accepteren, zonder dat je jezelf er te snel toe ‘dwingt’.Schrijf op hoe je je voelt: Dit kan helpen om te erkennen dat de pijn er echt is en dat je gevoelens ‘waar’ zijn.
   – Schrijf op hoe je je voelt: Dit kan helpen om te erkennen dat de pijn er echt is en dat je gevoelens ‘waar’ zijn.
   
   
2. Woede: “Waarom ik? Het is niet eerlijk!” Woede kan je richten op jezelf, artsen, partner, familie of zelfs op ‘iedereen’. Deze fase komt voort uit frustratie en een gevoel van onrecht.
   
   Wat je kan helpen om hiermee om te gaan:
   – Uitlaatkleppen vinden: Zoek gezonde manieren om je woede te laten zien (‘eruit te laten komen’), zoals sporten, schrijven of praten met een vriend of therapeut.
   – Ademhalingstechnieken: Gebruik ademhalingsoefeningen of meditatie om je woede te kalmeren en je geest te ontspannen.
   – Oorzaken in kaart brengen: Probeer te begrijpen wat je woede groter maakt (‘triggert’) en werk eraan om deze triggers te vermijden of ermee om te gaan.
   – Zoek een steungroep: Het delen van ervaringen met anderen die hetzelfde doormaken kan helpen om je minder alleen te voelen.
   
   
3. Onderhandelen: “Als ik deze behandeling probeer, zal het misschien beter worden.” Onderhandelen is een poging om controle terug te krijgen. Je maakt beloftes aan jezelf, in de hoop op verbetering.
   
   Wat kan je helpen in deze fase?
   – Stel kleine, haalbare doelen voor jezelf: Dit helpt je om vooruitgang te zien en geeft je een gevoel van controle
   – Wees lief voor jezelf: Accepteer dat het oké is om goede en slechte dagen te hebben.
   – Vraag om hulp bij dagelijkse taken: Dit kan de druk verminderen en je meer ruimte geven om te focussen op je herstel.
   
   
4. Depressie: Wat heeft het voor zin? Ik zal nooit meer beter worden.” Deze fase kent verdriet, hopeloosheid en het gevoel van verlies over de toekomst.
   
   Je kunt hier mee omgaan door:
   – Dagelijkse routine behouden: Probeer een routine te houden om structuur in je dag te brengen. Kleine activiteiten die regelmatig terugkomen kunnen helpen om je beter te voelen.
   – Vind activiteiten die je blij maken: Focus op hobby’s of interesses die je een positief gevoel geven.
   – Sociale steun: Blijf in contact met vrienden en familie. Sociale steun kan je gevoel van ‘er alleen voor te staan’ kleiner maken en je humeur verbeteren.
   – Zelfzorg: Besteed aandacht aan je gezondheid (je lichaam én je geest) door goed te eten, voldoende te slapen en (licht) te bewegen. Praat over wat je meemaakt en denkt met mensen die je vertrouwt
   
   
5. Acceptatie: “Dit is mijn nieuwe situatie en ik zal daar mee moeten leren leven.” Acceptatie betekent niet altijd dat je volledig vrede hebt met je situatie, want leven met pijn is nooit fijn. Maar je accepteert wel dat ‘het is wat het is’ en dat dit jouw nieuwe levensomstandigheden zijn.
   
   Wat kan je doen in deze fase?
   – Maak een lijst van dingen die je nog wel kunt en geniet ervan: Focus op je mogelijkheden in plaats van op wat er allemaal niet meer kan.
   – Pas je levensstijl aan: Zoek naar manieren om je dagelijkse leven fijner, comfortabeler, te maken. Denk aan aanpassingen in je huis of op je werk.
   – Blijf openstaan voor nieuwe behandelingen of therapiën: Houd hoop en blijf zoeken naar manieren om (beter) met je pijn om te gaan.

3. Aanpassing

Als je deze fases van rouw doorloopt, doorloop je het proces van ‘leren leven met chronische pijn’. Je gaat je hele leven opnieuw inrichten, binnen de grenzen die pijn je oplegt. De fases volgen elkaar niet op, maar lopen door elkaar heen. Ze kunnen zich ook meerdere keren herhalen.

Uiteindelijk vind je je weg en pas je je leven aan, ondanks je verlies. Het kan je daarin helpen voor jezelf te onderzoeken wat hetgeen je hebt verloren voor je betekende, en hoe je dit terug kunt krijgen in een andere vorm. Als je bijvoorbeeld je werk hebt verloren, vraag je dat af wat je fijn vond aan je werk. Misschien is dat bijvoorbeeld is dat je contact had met andere mensen, of er je creativiteit in kwijt kon. Vraag je dan af of er andere manieren zijn om contact te leggen, of creatief bezig te zijn. Op die manier kan het gemis van iets wat je verloren hebt verminderen en je leven weer de moeite waard maken.

Het is dus belangrijk om te beseffen dat je waarde niet afhangt van wat je kunt dóen, maar van wie je bent.. Het vraagt om een verandering in je zelfbeeld (‘wie je bent’) en het opnieuw leren zien van wat écht belangrijk is in je leven.

Het kan helpen om te focussen op wat je nog wel kunt doen, hoe klein die dingen ook lijken. Kleine successen en positieve ervaringen kunnen bijdragen aan een positiever zelfbeeld.

Waar kun je meer lezen over chronische pijn, verlies en rouwen?

• Tips om om te leren gaan met verlies en aanpassing
• Lees meer over depressieve gevoelens en chronische pijn
• Het belang van veerkracht bij chronische pijn

---

Meer lezen:

• Het boek en de website rondom ‘Levend verlies’ van Tine van Ingelgem is een goede bron voor rouwen bij o.a. chronische vermoeidheid, ziekte en pijn
• Wil je meer weten over rouw bij verlies, kijk dan eens bij Bright Elephant. Je vindt er allerlei behulpzame artikelen en boeken over rouw. En zelfs een online programma dat je desgewenst begeleidt bij het schrijven over verlies.
• Omgaan met rouw bij chronische ziekte – Levend verlies (dekunstvanhetziekzijn.be)
• Pijn bij veranderingen (longread) – Boom Management
• Tips bij omgaan met ziekte – forum (therapiepsycholoog.com)